Συγγραφέας: Maisie McDavid
Καθολικό Βασικό Εισόδημα ή Καθολικές Βασικές Υπηρεσίες: ποιο είναι προτιμότερο για μια μετα-αναπτυξιακή κοινωνία;
Η ιδέα του Καθολικού Βασικού Εισοδήματος (ΚΒΕ) έχει γίνει ιδιαίτερα ελκυστική πρόσφατα, με βιβλία όπως η «Ουτοπία για Ρεαλιστές» (2017) του Rutgar Bregman αλλά και ένα αίτημα στο Ηνωμένο Βασίλειο που συγκεντρώσε πάνω από 100.000 υπογραφές υπέρ της συγκεκριμένης πολιτικής, να την παρομοιάζουν με μια μαγική λύση στις σημερινές αδικίες. Το ΚΒΕ είναι η παροχή τακτικά ενός καθορισμένου ποσού χρημάτων από την κυβέρνηση σε κάθε ενήλικα. Οι κριτικοί αυτής της ιδέας έχουν όμως αναγνωρίσει και την ανάγκη και τα προνόμια των Καθολικών Βασικών Υπηρεσιών (ΚΒΥ), που είναι η καθολική, δωρεάν παροχή δημόσιων υπηρεσιών, όπως η στέγαση, η μεταφορά, οι πληροφόρηση, η περίθαλψη και η ενέργεια.
Αυτές οι δύο αντίθετες πολιτικές εμφανίζονται όλο και πιο συχνά στη συζήτηση για το πώς μια μετα-αναπτυξιακή κοινωνία (μια κοινωνία η οποία έχει λίγη ή καθόλου οικονομική ανάπτυξη και στόχο το περιβαλλοντικό και κοινωνικό όφελος) μπορεί να επιτευχθεί. Με την ενσωματωμένη στη Δυτική Κοινωνία υπόθεση ότι η οικονομική ανάπτυξη ισοδυναμεί με ευημερία για όλους μέσω των πολιτικών ‘trickle down’ (διάχυση του πλούτου προς τα κάτω, μέσω των μηχανισμών αγοράς), η παροχή βιώσιμης ευημερίας είναι απαραίτητη για την επίτευξη μιας δίκαιης μετάβασης.
Τα κυριότερα επιχειρήματα υπέρ και κατά των ΚΒΕ και ΚΒΥ προέρχονται από την μακροχρόνια διαφωνία μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα κοινωνικής πρόνοιας. Το ΚΒΕ προσφέρει κοινωνική ασφάλιση και ελευθερία, μετριάζοντας την εξάρτηση των ανθρώπων από τους εργοδότες τους και τους “κουβαλητές” για την απόκτηση εισοδήματος. Παρόλα αυτά, το ΚΒΕ παρουσιάζει ταυτόχρονα ρίσκο εξάρτησης από αγορές κοινωνικών υπηρεσιών, όπως η στέγαση, οι οποίες υπόκεινται στην αποτυχία της αγοράς.
Οι ΚΒΥ προσφέρουν κοινωνική ασφάλιση αφαιρώντας την “τιμή” από τις κοινωνικές υπηρεσίες και παρέχοντας αυτές τις υπηρεσίες μέσω του κράτους. Παρόλα αυτά, η εφαρμογή των ΚΒΥ εξαρτάται από την λήψη πολιτικών αποφάσεων και, κατά συνέπεια, από τις επαρκείς δημοκρατικές διαδικασίες και τη συμμετοχή του κόσμου.
Η Οικολόγος-Οικονομολόγος Milena Buchs (2021) διερευνά αυτήν την διαφωνία μεταξύ των ΚΒΕ και ΚΒΥ μέσα από τη ικανότητα του καθενός να πληροί ορισμένα κριτήρια βιώσιμης ευημερίας – την ικανοποίηση αναγκών, τα όρια του πλανήτη, τη δικαιοσύνη και τη δημοκρατία. Έχω αποσπάσει τα κύρια επιχειρήματα της Buchs (2021) υπέρ και κατά των ΚΒΕ και ΚΒΥ. Από την αξιολόγησή τους αποκαλύπτεται ότι, όπως γίνεται στις περισσότερες πολιτικές σήμερα, το ΚΒΕ και οι ΚΒΥ έχουν πολωθεί ως αντίθετες πολιτικές, όταν αυτό που απαιτείται, τελικά, είναι να χρησιμοποιήσουμε και τις δύο ώστε να αλληλοσυμπληρώνονται και να συμβάλλουν στη βιώσιμη ευημερία (Σχεδιάγραμμα 1).
| Ικανοποίηση Αναγκών | Όρια του πλανήτη | Δικαιοσύνη | Δημοκρατία |
ΚΒΕ προτερήματα | Καταργεί τους στιγματισμένους και γραφειοκρατικούς ελέγχους μέσων. | Στηρίζει τον βιοπορισμό μέσω της χαμηλής ή μηδαμινής οικονομικής ανάπτυξης. | Χρηματοδοτείται από προοδευτικούς φόρους. | Μεγαλύτερη ελευθερία και δυνατότητα δημοκρατικής συμμετοχής. |
| Όχημα ελευθερίας και αυτονομίας έναντι των εργοδοτών και των καταχρηστικών σχέσεων. | Μείωση στο εργατικό δυναμικό και την κατανάλωση. | Οι χαμηλοί μισθοί αυξάνονται με την οικονομική ασφάλεια και οι υψηλοί μισθοί μειώνονται μέσω της φορολογίας. | Συνδέεται με χαμηλότερο άγχος/στρες, μεγαλύτερη αίσθηση κοινωνικής ασφάλειας, μειωμένο ατομικό κίνδυνο και αίσθημα σύνδεσης με το Κράτος. |
| | Μείωση της κατανάλωσης που ενισχύει την κοινωνική θέση. | Αποζημίωση για μη αμειβόμενη εργασία περίθαλψης. | Πιο πιθανό να στηρίξει πράσινες πολιτικές. |
| | Μικρότερο κίνητρο για πρόσληψη θέσεων εργασίας και επενδύσεις που προκαλούν υψηλές εκπομπές άνθρακα. | | |
ΚΒΕ μειονεκτήματα | Ανησυχίες για αποτυχίες της αγοράς, π.χ., πληθωρισμός στην αγορά στέγασης. | Το εργατικό δυναμικό και η κατανάλωση μπορεί να αυξηθούν για να καλύψουν υψηλότερους φόρους. | Κατάργηση υφιστάμενων παροχών σε χρήμα η οποία θα επηρεάσει τις κοινωνικές ομάδες χαμηλού- μεσαίου εισοδήματος. | Η δημοκρατία στον εργασιακό χώρο παραμένει αβελτίωτη. |
| Παραγκωνισμός δημόσιων υπηρεσιών. | Κανένα αντικίνητρο για προϊόντα που βλάπτουν το περιβάλλον. | Μειωμένοι μισθοί, καλύπτουν βασικές ανάγκες διαβίωσης. | |
| | Η χρηματοδότηση μέσω περιβαλλοντικών φόρων δεν είναι βιώσιμη μακροπρόθεσμα. | Αύξηση στις τιμές προϊόντων λόγω φορολογίας. | |
ΚΒΥ Πλεονεκτήματα | Οι κυβερνήσεις παρέχουν υψηλής ποιότητας αγαθά και υπηρεσίες. | Η αναδιανομή του πλούτου είναι περιβαλλοντικά επωφελής. | Χρηματοδότηση μέσω προοδευτικών φόρων = αναδιανομή. | Αυξημένη κοινωνική ασφάλιση, σύνδεση με το Κράτος. |
Μεγαλύτερη ζήτηση για εργαζόμενους στον δημόσιο τομέα οι οποίοι έχουν σταθερή δουλειά. | Η κυβέρνηση σχεδιάζει φιλική προς το περιβάλλον ενέργεια και στέγαση. | Βασικά αγαθά και υπηρεσίες προστατεύονται από την αύξηση τιμών. | Περισσότερη στήριξη σε ριζοσπαστικές πράσινες πολιτικές. | |
| | | | Ευκαιρίες για δημόσιες υπηρεσίες που καθοδηγούνται από τους χρήστες, συμπαράγονται και είναι δημοκρατικά υπεύθυνες. |
ΚΒΥ Μειονεκτήματα | Ο καθορισμός των ανθρώπινων αναγκών δεν γίνεται ατομικά ή συλλογικά. | Οι πράσινες πολιτικές δεν είναι εγγενείς στις κυβερνήσεις. | | Πιθανότητα η διοίκηση να γίνει από μεγάλες κρατικές γραφειοκρατίες, χωρίς τη συμμετοχή των χρηστών. |
Το ΚΒΕ και οι ΚΒΥ μπορούν να συνεργαστούν ώστε να επιφέρουν αναδιανομή μέσω της προοδευτικής φορολογίας, με τρόπο δίκαιο και που να προστατεύει την εργασία, ειδικά των κοινωνικών ομάδων χαμηλού εισοδήματος, από αυξήσεις στις τιμές για βασικά αγαθά και υπηρεσίες. Αξιοσημείωτο είναι, μάλιστα, το ότι με επαρκή κοινωνική ασφάλιση και δημοκρατικά συστήματα λήψης αποφάσεων, τόσο το ΚΒΕ όσο και οι ΚΒΥ μπορούν να ανοίξουν τον δρόμο για μια αυξημένη και πιο ανοιχτόμυαλη πολιτική συμμετοχή η οποία μπορεί να έχει ως παράπλευρη συνέπεια μια περαιτέρω πράσινη και δίκαιη πολιτική.
Για να σχεδιαστεί μια βιώσιμη ευημερία και περιβαλλοντική προστασία σε μια μετα-αναπτυξιακή κοινωνία, το ΚΒΕ και οι ΚΒΥ πρέπει να συμπληρώνονται από άλλες πολιτικές, όπως η μείωση του ωραρίου εργασίας, τα επιτρεπόμενα όρια εκπομπών άνθρακα και οι μηχανισμοί συμμετοχής του κοινού. Τέτοιου είδους πολιτικές θα εξασφαλίσουν ότι η μετάβαση σε μια μετα-αναπτυξιακή κοινωνία δε θα αφήσει πίσω τις ομάδες χαμηλού-μεσαίου εισοδήματος. Ούτε το ΚΒΕ ούτε οι ΚΒΥ αποτελούν μαγικές λύσεις για την επίτευξη ενός βιώσιμου οικονομικού συστήματος. Ωστόσο, η υιοθέτηση αυτών των πολιτικών είναι ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση προς μια ουτοπία την οποία αποφεύγουμε εδώ και πολύ καιρό.
Μετάφραση: Giasemina Chatzopoulou