Kötü şöhretli hızlı moda devi Shein, yeni bir soruşturmanın şirketin insan hakları ve çevre siciliyle ilgili tüyler ürpertici gerçekleri ortaya çıkarmasının ardından bir kez daha eleştiri oklarının hedefi oldu. İngiltere'de yayınlanan Channel 4 belgeseli 'Untold: Inside the Shein Machine', 18 saatlik vardiyalarla çalışan işçilere giysi başına 4 cent gibi düşük bir ücret ödenen Shein fabrikalarının gerçekliğini gözler önüne serdi. Bu ifşalara rağmen, Shein hızlı moda pazarına hâkim olmaya devam ediyor ve marka sadece ABD'de pazarın neredeyse üçte birini temsil etmektedir.
TikTok'ta en çok bahsedilen marka olan Shein, Netflix'i geride bırakarak ikinci sırada yer aldı. Shein, McDonald's veya Starbucks'ın üç katından daha fazla etiketlendi - Z kuşağı pazarına diğer tüm markalardan daha etkili girdi. Marka, sosyal medyada '#sheinhaul' videolarını sergileyen influencer'larla giderek daha fazla popülerlik kazanırken, aktivistler ve uzmanlar alarm zillerini çalmaktadır. Shein gibi hızlı moda markaları, moda endüstrisinin küresel olarak en büyük ikinci kirletici olmasına katkıda bulunmaktadır ve artık harekete geçme zamanı gelmiştir.
Shein'in popülaritesinin sırrını çözmek
Shein'in pazarlama oyunu, sosyal medya fenomenlerinin markadan yaptıkları büyük alışverişleri sergiledikleri #sheinhaul videoları ile güçlüdür. Ayrıca, moda dünyasında ender rastlanan 5XL'e kadar beden seçenekleri de sunmaktadır. Bu da onları, genellikle kıyafetlerde "yağ vergisi" ile karşı karşıya kalan büyük beden müşteriler arasında popüler hâle getirmiştir.
Ama durun bakalım! Eko-bilinçli ve politik olarak aktif olan Gen-Z, Shein'i seviyor gibi görünüyor ki sürdürülebilir seçimlere olan sevgileri düşünüldüğünde bu garip bir durum. Görünüşte önceki nesillere göre sosyal adaletsizliklerin daha fazla farkında olan ve çevre dostu olan Z kuşağı, Shein'in hedef kitlesini oluşturmaktadır.
Sürdürülebilir e-ticaret sitesi Lone Design Club'ın kurucusu Rebecca Morter Glossy'ye verdiği demeçte, "Shein'in yaptığı şeyle ilgili endişe, özellikle de hedef kitlesi olan Z kuşağı için, bir giysi için neredeyse hiçbir şey ödememenin sorun olmadığını düşünmelerine yol açmasıdır; oysa bu fiyata ulaşmanın tek yolu, üreticilerden tasarımcılara kadar tedarik zinciri boyunca insanları sömürmektir," dedi.
Shein ünlülerle anlaşmalar yaparken ve bir reality TV şovuna hazırlanırken, moda tahtına yükselişleri durdurulamaz gibi görünmektedir. Ancak, her zaman olduğu gibi, güç tüketicilerin elindedir.
SheIn'in sıkıntısı nedir?
Shein'in iş modeli, her bir ürünün az sayıda üretildiği, günde 700 ila 1.000 arasında yeni ürün(!) piyasaya sürmek üzerine kuruludur. Bu durum kâğıt üzerinde israf edilen hammadde miktarını en aza indirse de, yine de karbon emisyonlarına ve israfa katkıda bulunmaktadır. Shein'in satış yaklaşımı da (sürekli yeni ürünler, sürekli yeni ihtiyaçlar), ortalama bir tüketicinin yeni kıyafetlerinin %60'ını satın aldıkları yıl içinde çöpe attığı hızlı moda endüstrisinin modelinin bir parçasıdır. Uzmanlar şirketin web sitesini incelediklerinde, stoktaki ürünlerin %70'inin üç aydan daha eski olduğunu tespit etmişlerdir. Zara ve H&M gibi diğer hızlı moda perakendecilerinde bu oran %40-53 arasındadır.
Moda endüstrisi karbon emisyonlarının %10'undan fazlasından sorumludur ve her yıl yaklaşık 100 milyon ton petrol tüketerek dünyayı en fazla kirleten ikinci sektördür.
Shein gibi hızlı moda markaları da tedarik zincirindeki insanları sömürmeye dayanmaktadır. Giysileri seri bir şekilde üretip yüksek indirimli fiyatlarla satabilmek için maliyetlerin düşürülmesi gerekmekte, bu da yoksulluk ücretlerine ve atölye koşullarına yol açmaktadır. Reuters'in geçen yıl bildirdiği üzere, Shein, adil çalışma uygulamaları ve çocuk işçi ya da zorla işçi çalıştırmama politikası olduğunu iddia eden bir kurumsal sosyal sorumluluk sayfasına sahip olmasına rağmen, tedarik zincirinde şeffaflıktan yoksun olmakla suçlanmaktadır.
Bağımsız tasarımcılar da Shein'i çalışmalarını çalmakla suçlamıştır. Geçen yıl Ağustos ayında Los Angeles ve Londra'da yaşayan tığ işi tasarımcısı Bailey Prado, Shein'i 45 tasarımını çalmakla suçladı.
Prado Instagram'da "Kendimi bunun büyük bir mesele olmadığına ikna ettim," dedi ve ekledi: "ama şimdi, son 3 yıldır hayatımın tamamını oluşturan tasarımlarım, beni asla tanımayacak olan milyonlarca Shein tüketicisine satılıyor."
"Hızlı moda şirketlerinin hiçbir sorumluluğu yokmuş gibi görünüyor."
Hızlı moda mı yoksa daha az alışveriş mi? Seçim bizim: işçilere adil ödeme yapılan yaşanabilir bir gezegen mi, yoksa çalıntı tasarımlarla üretilmiş daha ucuz kıyafetler mi?
Çeviri: Meryem Kenger